Używamy plików Cookies dla zapewnienia poprawnego działania strony. Zgodnie z prawem, musimy zapytać Cię o zgodę. Proszę, zaakceptuj pliki Cookies i pozwól tej stronie działać poprawnie.
Korzystając z naszej strony akceptujesz zasady Polityki Prywatności.

Wyszukaj na naszej stronie

 
 
niedziela, 26 sierpień 2012 22:00

Prawo i ustrój Republiki Federalnej Niemiec (cz.2) Wyróżniony

Napisał
Oceń ten artykuł
(2 głosów)
Prawo i ustrój Republiki Federalnej Niemiec (cz.2) © khz - fotolia.com

Pozycja prawno-ustrojowa Kanclerza i Rządu w Republice Federalnej Niemiec

Władza wykonawcza w Republice Federalnej Niemiec została powierzona Kanclerzowi Federalnemu (Bundeskanzler) wraz z Rządem Federalnym (Bundesregierung). Egzekutywa to pion władzy odpowiedzialny za realizowanie bieżących zadań państwowych, do których należą, przede wszystkim, wykonywanie ustaw uchwalanych przez Parlament Federalny, zapewnienie ochrony obywatelom, realizacja polityki zagranicznej czy też czuwanie nad stabilnością polityki wewnętrznej. System organów władzy państwowej wynikający z Ustawy Zasadniczej (Grundgesetz) został określony jak tzw. model kanclerski, będący pewną modyfikacją modelu parlamentarno-gabinetowego. Różnica polega przede wszystkim na tym, że Kanclerz Federalny zajmuje samodzielną pozycję w systemie organów władzy państwowej i tylko on ponosi polityczną odpowiedzialność za działania Rządu Federalnego (niemieckiemu prawu państwowemu nieznana jest obecnie instytucja wotum nieufności w odniesieniu do konkretnych ministrów). Przejdźmy teraz do poszczególnych zagadnień związanych z powstaniem i funkcjonowaniem władzy wykonawczej w RFN.

Wybór Kanclerza Federalnego

Metoda wyboru i powoływania na stanowisko kanclerza została określona w art. 63 Ustawy Zasadniczej. Podkreślenia wymaga fakt, że czas urzędowania niemieckiego szefa rządu nie został oznaczony w sposób ścisły, a uzależniony jest oczywiście od kadencji Parlamentu Federalnego, w którym to kanclerz ma poparcie polityczne. W dotychczasowej historii Niemiec najdłużej sprawującym władzę był kanclerz Otto von Bismarck (19 lat), natomiast od momentu wejścia w życie Ustawy Zasadniczej z 1949 roku najdłużej swój urząd piastował Helmut Kohl (16 lat). Wybór Kanclerza Federalnego może zostać dokonany w trzech następujących po sobie wariantach, z których każdy ma swoją specyfikę. Pierwszym podstawowym wariantem jest wyznaczenie kandydata na kanclerza przez Prezydenta Federalnego. Głowa państwa dokonuje w tym celu analizy sytuacji politycznej w nowo wybranym parlamencie. Zazwyczaj kandydatem będzie przewodniczący partii/koalicji politycznej, która jest w stanie zbudować większość potrzebną do wyboru kanclerza. Należy jednak podkreślić, że w zakresie prawa wyznaczenia kandydata na kanclerza prezydentowi została zagwarantowana pełna swoboda. Może on wyznaczyć, teoretycznie, osobę niebędącą członkiem partii wygrywającej wybory lub powierzyć obowiązki osobie zupełnie zewnątrz. Oczywiście jest to sytuacja hipotetyczna, która nie znalazła potwierdzenia w dotychczasowej praktyce konstytucyjnej.

Nowo wybrany parlament dokonuje wyboru Kanclerza Federalnego. Żeby tego dokonać potrzebuje bezwzględnej większości głosów [1] („większością kanclerską” (Kanzlermehrheit)). Wówczas kanclerz-elekt zostaje mianowany przez prezydenta. Opisana wyżej procedura jest podstawową ścieżką wyboru nowego szefa rządu, natomiast Ustawa Zasadnicza w art. 63 przewiduje jeszcze dwa dodatkowe warianty, gdyby kandydat wskazany przez prezydenta nie uzyskał odpowiedniej większości parlamentarnej. Wariant drugi przekazuje inicjatywę Parlamentowi Federalnemu, który ma 14 dni na wybór nowego Kanclerza Federalnego. Także w takiej procedurze niezbędna jest bezwzględna większość głosów. Wariant trzeci, który nie został jednak dotychczas wykorzystany, pozwala na powołanie rządu mniejszościowego, tj. nie mającego poparcia większości posłów w parlamencie. W ramach ostatniego wariantu wybór kanclerza dokonywany jest już tylko zwykłą większością głosów. Pewną jednak nowością jest fakt, że na podstawie art. 63 ust. 4 prezydent w przypadku wyboru kanclerza zwykłą większością głosów może w ramach swojej prerogatywy rozwiązać parlament. Tego rodzaju uprawnienie ma zapobiec destabilizacji sytuacji politycznej wynikające z utworzenia rządu mniejszościowego, który przecież nie gwarantuje skutecznego wykonywania powierzonej władzy.

Skład Rządu

Rząd Federalny zgodnie z art. 62 UZ składa się z Kanclerza Federalnego oraz z ministrów federalnych. Charakterystyczne dla modelu kanclerskiego jest to, że kanclerz zajmuje w rządzie pozycję dominująca, tj. wyznacza główne linie polityki rządu oraz ponosi za nią wyłączną odpowiedzialność polityczną przed parlamentem. Owa dominacja kanclerza przejawia się również w tym, że ma on wyłączny wpływ na skład swojego gabinetu. Zgodnie z art. 64 UZ prezydent na wniosek kanclerza nominuje i dymisjonuje poszczególnych ministrów. Liczba ministrów wchodzących w skład rządu nie jest stała i może zmieniać się w czasie. W zasadzie, w stosunku do dwóch resortów, Ustawa Zasadnicza przewiduje potrzebę powołania ministrów, tj. ministra finansów oraz ministra obrony. Personalny kształt niemieckiego rządu jest często uzależniony od wcześniejszych umów koalicyjnych, które o ile nie tworzą prawnego zobowiązania, to faktycznie rozdzielają poszczególne stanowiska na partie wchodzące w skład koalicji rządowej. Ministrowie są zgodnie z art. 65 ust. 2 UZ niezależni w zakresie wykonywania swoich funkcji (chociaż tylko w obrębie linii politycznej wskazanej przez kanclerza). W razie sporu między ministrami głos decydujący ma Rząd Federalny in corpore.

Konstruktywne wotum nieufności i wotum zaufania

Silną władzę kanclerza umacnia dodatkowo konstrukcja konstruktywnego wotum nieufności, która służy ochronie przed destabilizacją władzy wykonawczej, wynikającej z krótkotrwałych wahań politycznych. Parlament Federalny będzie miał możliwość odwołania kanclerza poprzez udzielenie mu wotum nieufności, ale tylko w sytuacji gdy większość parlamentarna pozwoli na jednoczesny wybór nowego kanclerza bezwzględną większością głosów. Prezydent Federalny w sytuacji wyboru nowego kanclerza będzie zmuszony zdymisjonować dotychczasowego szefa rządu i powołać na to stanowisko kandydata wskazanego przez parlament. Co ciekawe, pomiędzy wnioskiem o konstruktywne wotum nieufności, a głosowaniem musi upłynąć 48 godzin. Instytucja konstruktywnego wotum nieufności w dotychczasowej praktyce parlamentarnej, została wykorzystana dwukrotnie: w 1972 doszło do nieskutecznej próby obalenia rządu Willy’ego Brandta, natomiast w 1982 posłowie, już z pozytywnym efektem, wybrali nowego kanclerza - Helmuta Kohla.

Wotum zaufania (Vertrauensfrage) to instrument konstytucyjny służący Kanclerzowi Federalnemu do ponoszenia odpowiedzialności politycznej za działania rządu. W razie konfliktu politycznego bądź też w czasie podejmowania kontrowersyjnych decyzji dla dalszej legitymizacji swojej władzy, kanclerz może złożyć wniosek o udzieleniu mu wotum zaufania. Pomiędzy wnioskiem, a głosowaniem musi zostać zachowany co najmniej 48 godzinny odstęp czasu. Wotum zaufania zostaje udzielone, gdy opowie się za nią zwykła większość parlamentarna. W przypadku nieudzielenia dotychczasowemu kanclerzowi wotum zaufania, prezydent może, ale nie musi, na wniosek kanclerza rozwiązać parlament. Wniosek o rozwiązanie parlamentu musi zostać złożony w ciągu 21 dni i ma on charakter fakultatywny, tj. można sobie wyobrazić sytuacje gdy nawet w wyniku nieudzielenia wotum zaufania dotychczasowy rząd nadal działa. Uprawnienie może jednak wygasnąć wcześniej, gdy w ciągu 21 dni od nieudzielania kanclerzowi wotum zaufania, parlament bezwzględną większością głosów dokona wyboru nowego szefa rządu. Konstrukcja wotum zaufania była wykorzystywana w praktyce parlamentarnej znacznie częściej niż konstruktywne wotum nieufności. Przewodnim motywem tego działania była chęć rozpisania wcześniejszych wyborów. Pomimo kontrowersji wokół tej praktyki, Federalny Trybunał Konstytucyjny uznał to działanie za zgodne z prawem.

Dotychczasowi kanclerze RFN od 1949 roku

Lp.

Imię i Nazwisko

Okres urzędowania

1.

Konrad Adenauer

1949-1963

2.

Ludwig Erhard

1963-1966

3.

Kurt Georg Kiesinger

1966-1969

4.

Willy Brandt

1969-1974

5.

Helmut Schmidt

1974-1982

6.

Helmut Kohl

1982-1998

7.

Gerhard Schröder

1998-2005

8.

Angela Merkel

2005-



Model kanclerski na tle polskiej konstytucji

Polski model najwyższych organów władzy państwowej opiera się na wzorcu parlamentarno-gabinetowym. Oznacza to, że rząd wraz z Prezesem Rady Ministrów jest odpowiedzialny politycznie przed parlamentem, ale jednocześnie wykazuje dużą samodzielność. Prezes Rady Ministrów jest w rządzie wyłącznie primus inter pares, którego zadaniem jest kierowanie pracami rządu. Polska konstytucja przyznaje jednak wiele uprawnień szefowi rządu, dzięki którym urząd przez niego sprawowany nabiera cech samodzielnego organu centralnej administracji rządowej. Na podstawie art. 148 Konstytucji RP Prezes Rady Ministrów m.in. wydaje rozporządzenia, kieruje pracami Rady Ministrów czy kontroluje i koordynuje prace członków rządu. Premier również wskazuje kandydatów na poszczególnych ministrów oraz składa wnioski o ich nominację bądź dymisję.

Model kanclerski, funkcjonujący w Republice Federalnej Niemiec, różni się znacznie w zakresie odpowiedzialności politycznej rządu. Wyłącznie Kanclerz Federalny jest odpowiedzialny przed parlamentem, poszczególni ministrowie są odpowiedzialni natomiast przed kanclerzem. Polska konstytucja zna natomiast instytucje wotum nieufności w stosunku do poszczególnych ministrów, ponieważ członkowie rządu ponoszą również przed Sejmem indywidualną odpowiedzialność za sprawy należące do ich kompetencji. W przypadku wyrażenia przez Sejm wotum nieufności, prezydent jest zobligowany na podstawie art. 159 ust. 2 Konstytucji RP do odwołania ministra. Wotum nieufności w stosunku do Prezesa Rady Ministrów oznacza jego dymisję wraz z całym gabinetem. Również polska konstytucja przyjęła formułę konstruktywnego wotum nieufności, ponieważ wraz z tym wnioskiem wskazywany jest kandydat na nowego Prezesa Rady Ministrów. Udzielenie wotum nieufności oznacza automatycznie wybór nowego szefa rządu.



[1] Suma głosów „za” jest większych niż „przeciw” i wstrzymujących się od głosowania (klasyczne 50%+1)

Czytany 10404 razy
Reklama:
Najnowsze