W dobie globalizacji umiędzynarodowieniu podlegają również usługi prawnicze czego wyrazem jest nie tylko obecność na Polskim rynku międzynarodowych kancelarii jak np. Baker and McKenzie, White and Case czy Salans, ale też poddanie regulacji świadczenia usług przez prawników zagranicznych.

Formy świadczenia pomocy prawnej

Według ustawy o świadczeniu przez prawników zagranicznych pomocy prawnej w Rzeczypospolitej Polskiej prawnicy zarówno z krajów Unii Europejskiej jak i spoza niej mogą wykonywać stałą praktykę, świadczyć usługę transgraniczną lub dokonać tzw. pełnej inkorporacji i tym samym wpisać się na listę radców prawnych lub adwokatów.

Przez stałą praktykę rozumie się stałe i systematyczne świadczenie pomocy prawnej przez prawnika zagranicznego w Rzeczypospolitej Polskiej, natomiast przez usługę transgraniczną jednorazową lub mającą charakter przejściowy czynność z zakresu pomocy prawnej, wykonywaną w Rzeczypospolitej Polskiej przez prawnika zagranicznego wykonującego stałą praktykę w innym państwie.

Stała praktyka

Świadczenie praktyki jest możliwe tylko na zasadzie wzajemności ze strony państwa macierzystego prawnika, który wpisywany jest na listę prawników z UE lub spoza UE prowadzoną przez właściwy organ samorządu radcowskiego lub adwokackiego. Po dokonaniu takiego wpisu jest on uprawniony do świadczenia pomocy prawnej w zakresie kompetencji profesji przez niego wybranej.

Przy wykonywaniu stałej praktyki prawnik zagraniczny wpisany na listę używa tytułu zawodowego uzyskanego w państwie macierzystym, wyrażonego w języku urzędowym tego państwa, ze wskazaniem organizacji zawodowej w państwie macierzystym, do której należy, albo sądu, przed którym ma prawo występować zgodnie z prawem tego państwa, oraz informacją, czy prawnik zagraniczny wykonuje stałą praktykę w zakresie odpowiadającym zawodowi adwokata czy zawodowi radcy prawnego. W tym celu należy wskazać listę, na którą prawnik zagraniczny jest wpisany, z podaniem prowadzącego ją organu.

Prawnik taki podlega odpowiedzialności dyscyplinarnej z tym, że kara zawieszenia jest odpowiednio karą zawieszenia stałej praktyki. Ma też obowiązek ubezpieczenia od odpowiedzialności cywilnej. Jeśli jest z Unii Europejskiej to staje się dodatkowo członkiem właściwej izby, lecz bez biernego prawa wyborczego. Prawnicy spoza Unii nie stają się jej członkami i obowiązani są do płacenia połowy składki. Nie są to oczywiście jedyne rozróżnienie pomiędzy jurystami wspólnotowymi a „zewnętrznymi” i dotyczą każdej formy świadczenia usług jaką przewiduje ustawa.

Świadczenie usług transgranicznych

Prawnicy z Unii Europejskiej są uprawnieni do świadczenia usług transgranicznych przy użyciu tytułu zawodowego uzyskanego w państwie macierzystym, wyrażonego w języku urzędowym tego państwa, z oznaczeniem organizacji zawodowej w państwie macierzystym, do której należy, albo sądu, przed którym ma prawo występować zgodnie z prawem tego państwa. W ramach tego uprawnienia może dokonywać wszelkich czynności do których uprawniony jest adwokat lub radca prawny z tym, że musi przestrzegać zasad deontologii profesji macierzystej oraz polskiej. Jeśli w postępowaniu przed sądem mamy do czynienia z przymusem adwokacko – radcowskim to ma on obowiązek współdziałać z prawnikiem polskim.

Prawnik z Unii Europejskiej, reprezentujący klienta w postępowaniu przed sądami i innymi organami władzy publicznej, obowiązany jest wskazać organowi prowadzącemu postępowanie osobę upoważnioną do odbioru pism w Rzeczypospolitej Polskiej. W przypadku gdy prawnik z Unii Europejskiej współdziała z adwokatem lub radcą prawnym domniemywa się, że osobą upoważnioną jest ten adwokat lub radca prawny.

Prawnik z Unii Europejskiej obowiązany jest przy pierwszej czynności w postępowaniu sądowym dołączyć do akt sprawy dokument stwierdzający, że jest on zarejestrowany w państwie macierzystym jako osoba uprawniona do wykonywania zawodu przy użyciu jednego z tytułów zawodowych oraz poinformować dziekana okręgowej rady adwokackiej lub dziekana rady okręgowej izby radców prawnych, właściwej ze względu na siedzibę sądu, o podjęciu świadczenia usługi transgranicznej.

Na zasadzie wzajemności, o ile umowy międzynarodowe ratyfikowane przez Rzeczpospolitą Polską lub przepisy organizacji międzynarodowych, których Rzeczpospolita Polska jest członkiem, nie stanowią inaczej, w ramach świadczenia usług transgranicznych prawnik spoza Unii Europejskiej jest uprawniony wyłącznie do reprezentowania w postępowaniu cywilnym strony będącej obywatelem lub przynależącej do państwa, w którym prawnik ten jest uprawniony do wykonywania zawodu.

Pełna inkorporacja

Dotyczy ona jedynie prawników z Unii Europejskiej. Jeśli chcą oni wpisać się na listę adwokatów lub radców prawnych muszą spełniać określone wymogi ustawowe (ograniczone tylko do obowiązku posiadania nieskazitelnego charakteru, pełnej zdolności do czynności prawnych oraz korzystania z pełni praw publicznych) władać językiem polskim w mowie i piśmie oraz zdać test umiejętności obejmujący część pisemną i ustną. Część pisemna obejmuje opracowanie dwóch tematów: z prawa cywilnego oraz z drugiego przedmiotu wybranego przez kandydata, natomiast część ustna dwa przedmioty wybrane przez kandydata (z wyjątkiem tych które zdawał podczas części pisemnej), a także zasady organizacji i działania samorządu zawodowego, warunki wykonywania zawodu i zasady etyki zawodowej.