Wraz ze wzrostem popularności testów psychologicznych jako narzędzi stosowanych podczas rekrutacji, narasta też liczba pytań i kontrowersji z nimi związanych, czego odzwierciedleniem mogą być chociażby opinie wygłaszane na forach internetowych.

Poniżej znajdują się informacje pomocne w zrozumieniu czym są testy psychologiczne, a czego z całą pewnością nimi nie można określić w świetle teorii naukowych  oraz kto i w jaki sposób pełnoprawnie może takie testy przeprowadzać.

Jak podaje literatura psychologiczna (Jan Strelau, „Psychologia. Podręcznik akademicki” – przyp. red.) , początki testów sięgają ostatniej dekady XIX w. kiedy to J. McKeen Cattel opublikował pracę opisującą dziesięć testów przeznaczonych do określania poziomu zdolności umysłowych.

Pierwsze testy konstruowane były głównie dlatego, że w środowisku naukowym zarzucano psychologom nieprecyzyjność, a także brak rzetelnych narzędzi do statystycznego udowadniania wyników swoich badań.

Powstające w związku z tym testy psychologiczne, zwane także psychometrycznymi służą przede wszystkim do diagnozy. Jak podaje American Psychologicall Association (Warszawa, 1985), mogą to być zbiory pytań lub sytuacji do badania psychicznych właściwości człowieka (np. zdolności, cech osobowości, temperamentu etc.), wywołujące określone rodzaje zachowań danej osoby, dostarczające rzetelnych i trafnych wyników.

Cechy właściwego testu psychologicznego

Pierwszym z nich jest obiektywizm. Różni psychologowie badający daną osobę jednym testem powinni uzyskać ten sam wynik i interpretację. Kolejne kryterium to normalizacja, pozwalająca odnosić dany wynik do przeciętnego rezultatu innej grupy, która stanowi układ odniesienia. Co więcej, badanie konkretnym testem powinno przebiegać zawsze wedle identycznego schematu, o czym mówi standaryzacja. Bardzo ważne jest także, aby dany test silnie odnosił się do teorii psychologicznej, co warunkuje kolejne kryterium, czyli trafność. Wskazuje ona, co tak naprawdę mierzy dany test psychologiczny (np. które cechy osobowości) i czy jest to zgodne z wcześniejszymi założeniami. Natomiast o tym jak dokładnie test mierzy daną cechę, czy zachowanie wskazuje jego rzetelność.

Mianem testów psychologicznych mogą być określone tylko te narzędzia, które jednocześnie spełniają wszystkie wyżej wymienione cechy. W związku z tym publikowane na łamach kolorowej prasy psychozabawy czy psychotesty powinny służyć raczej rozrywce, niż poważnie traktowanej diagnozie.

Kto może przeprowadzać testy psychologiczne?

Już sama nazwa wskazuje, że osobą najbardziej kompetentną do stosowania tego typu procedur jest psycholog. Nie jest to jednak jedyny argument za zawężeniem grona osób uprawnionych do posługiwania się testami psychologicznymi. Jak pisze Jerzy Brzeziński, nie jest wykluczone także, że nikt poza psychologami nie jest w stanie przeprowadzić prostego testu. Najważniejsze nie jest stosowanie się do instrukcji, ale interpretowanie wyników. Osoba nie posiadająca wiedzy z zakresu psychometrii, co więcej posługująca się „brykami interpretacyjnymi”, może zaszkodzić badanemu, udzielając o nim nietrafnych informacji. Co więcej, każdy wynik testu wymaga odniesienia do teorii psychologicznych, w innym wypadku jest on tylko zbiorem zadań arytmetycznych, obrazków itd., gdzie ilość poprawnych rozwiązań nie daje żadnych informacji o osobie badanej.