Komisja Kodyfikacyjna Prawa Karnego w lutym 2011 roku przedstawiła do publicznej wiadomości propozycję obszernych zmian Kodeksu postępowania karnego. Planowana nowelizacja została poddana szerokim konsultacjom środowiskowym. Pomimo, że k.p.k. był od 1997 roku nowelizowany już kilkadziesiąt razy, ze względu na zakres nowelizacji, projekt ten nie jest uznawany za „zwykłą” zmianę procedury karnej.

Po przeanalizowaniu wszelkich zebranych materiałów – opinii, stanowisk i uwag zgłoszonych w wyniku konsultacji środowiskowych, Komisja Kodyfikacyjna przedstawiła nowy projekt zmiany kodeksu postępowania karnego.

Co się zmieni w wyniku nowelizacji?

Przede wszystkim nowy projekt zakłada zwiększenie zasady kontradyktoryjności w postępowaniu jurysdykcyjnym - inicjatywa dowodowa zostanie zastrzeżona dla stron, a sąd będzie mógł ją wykorzystać jedynie w przypadkach szczególnie uzasadnionych.

Kolejna zmiana przewidziana w nowelizacji to rozszerzenie zakresu stosowania instytucji konsensualnych w procesie karnym. Nowy projekt przewiduje bowiem rozszerzenie zakresu zastosowania artykułów: 335 k.p.k. i 387 k.p.k., zmianę przepisów dotyczących mediacji. W założeniu: „Przepisy regulujące postępowanie mediacyjne wymagają kilku istotnych zmian i uzupełnień, aby – z jednej strony – ułatwić stosowanie tej instytucji w praktyce, a z drugiej – gwarantować przestrzeganie jej zasad i uznanych standardów”.

Inną nowością nowelizacyjną jest wprowadzenie instytucji referendarzy sądowych do procedury karnej. Będą oni mieli możliwość wydawania poleceń oraz niektórych postanowień i zarządzeń, co jest w k.p.k. całkowitą nowością. Warto też wspomnieć, że obecnie brak odpowiednich przepisów wyklucza udział referendarzy w procesie karnym, nawet pomimo tego, że w ustawie – Prawo o ustroju sądów powszechnych została wprowadzona możliwość wykonywania zadań z zakresu ochrony prawnej w sądach także przez referendarzy sądowych. Tak więc zadania referendarzy w procesie karnym ma regulować proponowany artykuł 93a k.p.k.: „ Polecenia, a w wypadkach wskazanych w ustawie także postanowienia i zarządzenia może wydawać referendarz sądowy”. Określenie zadań referendarzy w odrębnym przepisie ma za znaczenie nie tylko redakcyjne, ale i ma na celu umożliwienie jego stosowania także w postępowaniu wykonawczym.

Nowelizacja k.p.k. ma także na celu zaostrzenie wymogów stosowania tymczasowego aresztowania, rezygnację z postępowania uproszczonego oraz reguluje także wiele innych kwestii.

Warto także zaznaczyć , iż nowy projekt zmian ma przede wszystkim dostosować polską procedurę karną do wymogów, które wynikają z orzecznictwa Europejskiego Trybunału Praw Człowieka. Dlatego też w nowelizacja porusza takie kwestie jak: prawo do obrony, tymczasowego aresztowania i udział oskarżonego w rozprawie głównej.

Komisja Kodyfikacyjna wydała także specjalne uzasadnienie Projektu ustawy o zmianie ustawy Kodeks postępowania karnego i niektórych innych ustaw. Uzasadnienie to ma wyjaśniać cele zmian, które mają być zrealizowane w jak najkrótszym czasie.

Warto podkreślić, iż powyższy artykuł ma tylko zasygnalizować zmiany, jakie mogą być poczynione w Kodeksie postępowania karnego. Dokładne omówienie wszystkich nowości wykracza jednak poza ramy tego artykułu i wymaga długiego i dokładnego opracowania.