Przedsiębiorców powinna ucieszyć wiadomość, że parlamentarzyści pracują nad kolejną ustawą mającą obniżyć zaległości z tytułu składek na ubezpieczenie społeczne oraz Fundusz Pracy.

1 marca 2012 r. na ręce Marszałek Sejmu Ewy Kopacz została złożona przez poseł Izabelę Mrzygłocką (PO) poselski projekt ustawy o umorzeniu należności powstałych z tytułu niezapłaconych składek na ubezpieczenie społeczne osób prowadzących pozarolniczą działalność gospodarczą. Projekt został opatrzony numerem 382 i skierowany do analizy.

Zgodnie z uzasadnieniem dołączonym do projektu ustawy ta tymczasowa regulacja ma służyć uregulowaniu zaległości względem ZUSu wywołane między innymi brakiem jasnej sytuacji prawnej przedsiębiorców odnośnie obowiązku opłacania składek na ubezpieczenie społeczne wobec zawieszenia prowadzenia działalności gospodarczej. Wartym podkreślenia jest fakt, że zachowanie polegające na zawieszeniu działalności aż do 20 września 2008 roku była tworem praktyki nieusankcjonowanym prawnie na gruncie ustawy o swobodzie działalności gospodarczej. Także działania ZUSu polegające na nie pobieraniu składek na ubezpieczenie społeczne w sytuacji, kiedy przedsiębiorca faktycznie zawiesił działalność przed 20 września 2008 roku nie znajdowały oparcia w przepisach prawa.

Regulacja ma dotyczyć osób prowadzących działalność pozarolniczą w rozumieniu art. 8 ust. 6 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych a więc:

- osób prowadzące pozarolniczą działalność na podstawie przepisów o działalności gospodarczej lub innych przepisów szczególnych,

- twórców i artystów,

- osób wykonujących wolne zawody,

- wspólników jednoosobowych spółek z o.o. oraz wspólników w spółkach jawnej, komandytowej i partnerskiej.

Pod względem czasowym ustawa będzie dotyczyć jedynie składek oraz odsetek za okres przypadający między 1 stycznia 1999 r. a 28 lutego 2009 r. Wydaje się, że słuszna pozostaje uwaga Biura Studiów i Analiz Sądu Najwyższego wyrażona w opinii z 16 kwietnia 2012 r., zgodnie z którą terminem końcowym powinien być 20 września 2008 r., gdyż to do tego dnia nie istniały regulacje dotyczące zawieszania działalności gospodarczej. W świetle uzasadnienia do projektu ustawy podana w nim data wydaje się być nietrafna.

Wątpliwe wydaje się zwolnienie z tego obowiązku wszystkich przedsiębiorców, niezależnie od powodu, dla którego rzeczywiście nie dokonali opłacenia składek. Przyczyny podjęcia tej inicjatywy legislacyjnej wskazane w uzasadnieniu nie znajdują odzwierciedlenia w jej treści.

Przedsiębiorca zainteresowany umorzeniem zaległości z tytułu składek na ubezpieczenie społeczne jest zobowiązany, zgodnie z art. 1 ust. 3 projektowanej ustawy, do złożenia wniosku o umorzenie w terminie 12 miesięcy od wejścia w życie ustawy. W przypadku gdyby ZUS wydał decyzję ustalającą podleganie ubezpieczeniu społecznemu w okresie 1 stycznia 1999 a 28 lutego 2009 już po wejściu w życie ustawy, stosowny wniosek należy złożyć w terminie 6 miesięcy od wydania takiej decyzji, przy czym jeżeli termin ogólny będzie dla przedsiębiorcy względniejszy ma prawo skorzystania z niego.

Na podstawie złożonego wniosku ZUS wydaje decyzję określającą warunki umorzenia należności. Z takiego sformułowania art. 1 ust. 7 projektowanej ustawy można wnioskować, że ZUS będzie uprawniony zarówno do częściowego, jak i całkowitego umarzania należności z tytułu składek. W innym przypadku regulacja art. 1 ust. 7 byłaby zbędna.

Warunkiem umorzenia należności z tytułu składek jest opłacenie w terminie 12 miesięcy od uprawomocnienia się decyzji ZUS składek, które nie podlegają umorzeniu (składki nie opłacone za pracowników) lub które nie zostały umorzone przez ZUS.

W opinii Prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów, wyrażonej w piśmie z dnia 18 kwietnia 2012 r., umorzenie należności z tytułu zaległych składek nie stanowi pomocy publicznej w rozumieniu art. 107 ust. 1 TFUE, jeżeli zaległości te zostały wywołane przez samo państwo ze względu na niejednolitą wykładnię przepisów i ustosunkowywanie się względem faktycznego zjawiska zawieszania działalności gospodarczej przed uregulowaniem tej praktyki, ze względu na brak korzyści po stronie przedsiębiorców. Inaczej należy jednak potraktować sytuację, kiedy umorzone zostaną zaległości powstałe w wyniku celowego nie opłacenia składek. Rozwiązaniem wg. Prezesa UOKIK byłoby wprowadzenie limitu wysokości umorzonych składek do 200 tys. euro, co czyniłoby takie umorzenie pomocą de minimis i nie podlegałoby notyfikacji Komisji Europejskiej.

Według wstępnych szacunków ustawa ma "kosztować" 868,5 mln. Złotych. Brak wprowadzenia ograniczeń dotyczącego powodu nie opłacenia składek przez płatników może skutkować poczuciem bezkarności za nieopłacanie składek na ubezpieczenie społeczne wśród przedsiębiorców, a także możliwymi konsekwencjami ze strony Komisji Europejskiej za nieuprawnione stosowanie pomocy publicznej.