Wartość przedmiotu sporu  to kwotowo określona wartość sprawy. Jest to wymóg formalny pozwu. Zawsze będzie towarzyszyła sprawom majątkowym, ale niekoniecznie musi być wyrażona w pieniądzu – np. w przypadku powództwa o przywrócenie do pracy, czy o wydanie użyczonego samochodu. Wartość przedmiotu sporu (a odpowiednio w postępowaniu odwoławczym jest to wartość przedmiotu zaskarżenia) to zatem kwestia, która musi być wyznaczona przez osobę wytaczającą powództwo odnośnie sprawy majątkowej (lub osobę, która wnosi środek odwoławczy). Jest to obowiązek powoda - od niej bowiem zależą:

 
Wartość przedmiotu sporu to jeden z wymogów formalnych pozwu. Niewskazanie tej wartości powoduje, iż sąd wezwie powoda, aby uzupełnił braki formalne pozwu w terminie 7 dni od daty doręczenia. Jeśli strona nie dopełni tego warunku to sąd pozostawi powództwo bez rozpoznania, czyli pismu nie zostanie nadany bieg procesowy.

Wartość przedmiotu sporu jest zatem tym, ile nasze roszczenie jest warte. Od takiego rozumienia ustawodawca wprowadził wyjątki zawarte w art. 22-24 KPC. W sprawach o prawo do świadczeń, które się powtarzają (np. o alimenty) wartość przedmiotu sporu stanowi suma świadczeń za jeden rok, a jeżeli świadczenia trwają krócej niż rok – za cały czas ich trwania. Są to jednak sprawy obejmujące świadczenia niewymagalne, czyli są dochodzone na przyszłość.

W sprawach o istnienie, unieważnienie albo rozwiązanie umowy najmu lub dzierżawy, o wydanie albo odebranie przedmiotu najmu lub dzierżawy, wartość przedmiotu sporu przy umowach zawartych na czas oznaczony stanowi suma czynszu za czas sporny, lecz nie więcej niż za rok; przy umowach zawartych na czas nieoznaczony – suma czynszu za okres trzech miesięcy.

Natomiast wartość przedmiotu sporu w sprawach o wydanie nieruchomości posiadanej bez tytułu prawnego lub na podstawie tytułu innego niż najem lub dzierżawa wartość przedmiotu sporu oblicza się przyjmując, stosownie do rodzaju nieruchomości i sposobu korzystania z niej, podaną przez powoda sumę odpowiadającą trzymiesięcznemu czynszowi najmu lub dzierżawy należnemu od danego rodzaju nieruchomości.

Obliczanie wartości

Wartość przedmiotu sporu może być zbadana przez sąd z urzędu. Sąd bada tylko kwestię poprawności policzenia – jedynie do momentu doręczenia pozwu osobie pozwanej. Po tym okresie, poprawność może być sprawdzona tylko w razie podniesienia odpowiedniego zarzutu przez pozwanego, lecz przed wdaniem się w spór co do istoty. Zatem można podnieść taki zarzut już w odpowiedzi na pozew, czyli w piśmie osoby pozwanej, wnoszonej w ciągu 7 dni od doręczenia.

Należy pamiętać, iż sąd bada zasadność wartości przedmiotu sporu tylko jednokrotnie, czyli ostatecznie. Nie można jej zatem zaskarżyć, gdyż nie podlegają kontroli sądowej, nawet w przypadku zmiany okoliczności faktycznych sprawy.

Sam ustawodawca w kodeksie postępowania cywilnego zakreślił reguły obliczania wartości przedmiotu sporu.

Do wartości przedmiotu sporu nie wlicza się:

1. odsetek,

2. kosztów procesu,

3. pożytków,

4. wszystkich elementów, których dochodzimy poza świadczeniem głównym.

Należy pamiętać, iż nie wartość przedmiotu sporu nie obejmuje również świadczeń dodatkowych, nawet wynikających z roszczenia głównego i nie mogących powstać bez niego. Jeśli odsetki mogą być dochodzone w odrębnym postępowaniu to również wtedy nie mogą być uznane jako wartość przedmiotu procesu. Ważną zasadą jest również zakaz sumowania wartości przedmiotu sporu w razie dochodzenia jednym pozwem kilku roszczeń.