W poprzednim artykule powiedziane zostało jakie są źródła nieważności małżeństwa kanonicznego. Dla przypomnienia, są to – przeszkody małżeńskie, wady zgody małżeńskiej oraz brak formy kanonicznej.

Pierwszą z przeszkód jakie zostały zawarte w Kodeksie Prawa Kanonicznego z 1983 r. jest przeszkoda wieku. Otóż prawodawca kościelny, podobnie zresztą jak i państwowy, wymaga od nupturientów osiągnięcia pewnego wieku. W myśl obecnie obowiązującego ustawodawstwa kościelnego minimalnym wiekiem do zawarcia małżeństwa jest dla mężczyzny lat 16, natomiast dla kobiety – 14 (kan. 1083 § 1 KPK 83). Należy jednak pamiętać, iż Kodeks Prawa Kanonicznego obowiązuje wszystkich katolików na całym świecie, stąd też wymagania te są dosyć niskie. Otóż w różnych krajach, w różnych kulturach, ludzie zawierają związki małżeńskie w różnym wieku. Mając na uwadze te różnice prawodawca kościelny wprowadził do Kodeksu możliwość podniesienia minimalnego wieku przez Konferencję Episkopatu (kan. 1083 § 2 KPK 83). Biskupi polscy, korzystając z tej możliwości, zrównali minimalny wiek do zawarcia małżeństwa do poziomu znanego z ustawodawstwa państwowego – 18 lat zarówno dla mężczyzny jak również dla kobiety (art. 10 § 1 KRO). Należy jednak zwrócić uwagę, iż te postanowienia Konferencji Episkopatu nie mają wpływu na ważność umowy małżeńskiej. Do ważności konieczne jest osiągnięcie wieku wymaganego przez prawo powszechne (Kodeks Prawa Kanonicznego), natomiast osiągnięcie wieku ustalonego prawem partykularnym konieczne jest jedynie do godziwości.

Drugie miejsce w katalogu przeszkód małżeńskich zajmuje impotencja (kan. 1084 § 1-3 KPK 83). Problematyka tej przeszkody jest bardzo złożona. Otóż można wyróżnić trzy dychotomiczne podziały impotencji. Chodzi o impotencję uprzednią i następczą (ze względu na czas jej powstania) oraz o impotencję względną i bezwzględną (ze względu na to czy niemożność współżycia dotyczy tylko jednego, konkretnego partnera, czy też wszystkich potencjalnych), ponadto niemoc płciowa może być trwała lub tylko czasowa. Zgodnie z doktryną kanoniczną, nieważność małżeństwa wywołuje jedynie impotencja uprzednia i trwała (zarówno względna jak i bezwzględna)[1]. Innymi słowy, na ważność umowy małżeńskiej ma wpływ stan sprzed zawarcia małżeństwa, który nie daje się usunąć w żaden sposób. Mówiąc o impotencji należy również odróżnić tę przypadłość od niepłodności, która, zgodnie z prawem kościelnym, nie powoduje nieważności małżeństwa.

Kolejną przeszkodą jest przeszkoda węzła małżeńskiego (kan. 1085 § 1-2 KPK 83). Jak sama nazwa wskazuje, zabronione jest zawarcie drugiego małżeństwa, jeżeli ktoś już wcześniej zawarł inny związek małżeński. Inaczej mówiąc, chodzi tu o tzw. bigamię. Co więcej, nie jest możliwe zawarcie kolejnego małżeństwa, jeżeli sądzi się, że poprzedni związek jest nieważny. Aby w takiej sytuacji móc zawrzeć drugie małżeństwo, pierwsze musi zostać najpierw rozwiązane (przez śmierć jednego z małżonków lub dyspensę od małżeństwa zawartego lecz niedopełnionego) albo musi zostać stwierdzona jego nieważność (kan. 1085 § 2 KPK 83).

Następną przeszkodą jest przeszkoda różności religii. Jak sama nazwa wskazuje zachodzi ona wtedy, gdy nupturienci są wyznawcami różnych religii. Poruszając ten temat warto usystematyzować pewne pojęcia. Otóż religią jest np. chrześcijaństwo, islam, judaizm, natomiast katolicyzm, prawosławie, anglikanizm to wyznania chrześcijańskie. Wśród tychże wyznań można wyróżnić jeszcze obrządki – w Kościele katolickim są to np. obrządek łaciński, grecki, ormiański. Z powyższego zatem wynika, iż przeszkoda ta odnosi się jedynie do następującej konfiguracji – małżeństwa katolika z osobą nieochrzczoną (np. z muzułmaninem lub nieochrzczonym ateistą). Jednakże istnieje możliwość uzyskania dyspensy od tej przeszkody. Władzą kompetentną do udzielenia takiej dyspensy jest właściwy ordynariusz[2] (najczęściej jest to biskup diecezjalny diecezji miejsca zamieszkania strony ochrzczonej). Z wnioskiem o uzyskanie takiej dyspensy występuje duchowny, przeprowadzający kanoniczne badanie przedmałżeńskie, w imieniu narzeczonych.